O rapaz que facía torres no ar

Era verán e o sol arrecendía a mar nas vellas corredoiras de Taramancos. Lonxe quedaba o inverno de enxurradas, días sombrizos e os salseiros a bater nas contras da casa petrucial. Lela da Pastora puxo o molido na cabeza e alá marchou facendo equilibrios co cesto de vimbios, camiño das veigas costentas. Asubiaban os merlos nas cerdeiras pintadas de vermello e chegaban voces dende unha gamela varada. Tamén os biluricos, coa pegada fuxidía da súa zancada, van peteirando o tempo entre os argazos.

Dende a fiestra, debruzado no peitoril do vello granito do Confurco, un mozote enxerga ó lonxe os roibos e amarelos daquel ceo que sobrevoa a presentida vila de Noia. Arrecende ó coiro dos zocos que van collendo forma entre as mans de tenace do vello Pontella, afeito a tomar medidas a algo tan complexo coma o pé dun mariñeiro, “fráxil e, ao mesmo tempo, forte coma un cepo". Coma se obedecesen unha orde secular, a aldea ferve cos trafegos de cotío e ninguén ten tempo para soñar. ¿Ninguén?

A volta á casa familiar non fora doada. Seu pai estaba farto de aturar tódalas falcatruadas que a vida lle puxera diante, riba das ondas do mar. O fillo non sería un máis, un ninguén e, malia as protestas do rapaz, estaba decidido que tiña que estudar Náutica e ter o mando dun barco, o que el sempre soñara nas interminables horas de garda, na soidade da noite. Rematara outro novo curso en A Coruña, pero o expediente académico seguía atoado, entre paletas manchadas de pintura e follas con borradores de sonetos. ¡Había tanto mundo nas tertulias dos cafés do porto e tanta brétema nos seus ollos espertos!

Súa nai Lela sempre llo soltaba coma unha ladaíña... ¡Ai, meu fillo, ti sempre a facer torres no ar! El ollábaa coa tristura de quen sabe que o seu mundo non estaba feito de millas mariñas, compases e singraduras. O seu era un mar soñado, as rotas míticas de Simbad, as velas feitas “camelias brancas”, os mascaróns de proa tallados con nereidas e penélopes. Seu pai, coma unha pantasma que de cando en vez desembarcaba, para ver como a familia medraba e case non o coñecían, nunca entendería a volta á aldea sen o consabido título; ós seus ollos sempre sería un fracasado, un aprendiz de señorito polos cantóns e rueiros da moderna cidade coruñesa. Seu pai, o eterno ausente, perdido no recordo calado das viaxes; seu pai, “ese castelo que por sempre cruza como unha ausencia”.

Dende a ventá víase ben o mar, onde espelleaban as galerías brancas e o fume dos vellos pailebotes manuelantonianos. Lugrís acababa de marchar, co encargo de lle presentar ó pintor Cebreiro, o mítico compañeiro do poeta de Asados. Quería falar con el, sentir de preto a humanidade de alguén que máis de corenta anos antes fora quen de poñerlle a proa á camarilla académica. Quería que lle contara recordos daquel outro estudante que morrera atafegado de mar. Atopábase na mesma encrucillada que asaltara a Manuel Antonio, cando descubriu a conciencia da Terra, que tiñan unha lingua que os afastaba do mundo: pero ó mesmo tempo sentíanse máis preto do universalismo que os homes de Nós peneiraran. Tamén dona Pura diría que o seu fillo facía torres no ar, ¡que ben comprendía a maneira de entender a vida e a arte daquel mozo que morrera en plena enxurrada vital!

Sentíase seguro do brazo de Urbano, levado coma un pelouro polas rúas cheas de xentío. ¿Que é a arte, Antón? Non era doado responder, pero outra vez, o semblante do vello Pontella se lle debuxou na brisa mareira e tivo a seguranza, vendo as viras dos zocos debuxar a liña... “é medir a elipse exacta,o demais son finuras”. A arte tamén é saber pintar con palabras os recantos do vivido, domear a corda sensible ata que cante sen rencores.

O pensamento xoga ó contratempo, mais sempre se detén naquela infancia real que acaba por virtualizarse no espello da ría. E alí están bambeándose ó ritmo da marea as lendarias goletas a se refuxiar do nordés. Renxen as enxarcias dos velamios, a traer sons que son doutro tempo e doutros mares. Noia escoita aquela música coma un agoiro de invernía e escorrenta os ecos dos naufraxios coas badaladas dos sinos de San Martiño.

Dende a ventá, o seu corazón xoga a brincar polo limo da ribeira, inxel coma unha gargallada. A terra e o mar van e veñen co ritmo das mareas, mentres o fío do sacho fende a lentura do terrón. Si, Urbano, si, “noso é o remo e o adival”. Mais cando Avilés escribe, os versos énchense de salseiros, drizas, quillas, áncoras, argazos, foques, sentinas, velas inchadas: o mar, o mar, o Mar...; coma unha dor na conciencia, quizais o necesario perdón paterno ou a presenza fonda na espiral dos ollos, a paisaxe, a Terra do Mar. Aquel seu mar anegado de liberdade, pois “os soños van cara o sur” e na outra banda do mar aínda “non saben que están a construír a torre de cristal da miña infancia”, aínda non o saben.

E aquel rapaz que soñaba na fiestra colleu o camiño de Ítaca, só, coa espada núa no corazón ferido e perdeuse para sempre nas reviravoltas da Patria, camiño do alén, coas tebras de compaña, a escuridade amada... “No escuro alzo a miña torre no ar”. E o escuro encheu os ollos, coma unha mesta néboa a entrar por Monte Louro.

Detrás quedaron as nébodas a morrer no seu arrecendo, e a tarde xa non foi máis.